🏛️ “शिक्षण देणं म्हणजे भविष्याला दिशा देणं.” - डॉ. ए.पी.जे. अब्दुल कलाम

                      
🌏 आज जागतिक शिक्षक दिन... त्या निमित्ताने... ✍️

प्रत्येक वर्षी 5 ऑक्टोबर, हा दिवस जगभरातील लाखो शिक्षकांना सन्मान करण्यासाठी उजाडतो.. कारण शिक्षक म्हणजे केवळ ज्ञानदाते नाहीत,तर ते समाजाचे संस्कार शिल्पकार आणि मानवतेचे मार्गदर्शक तारे आहेत.

1994 साली युनेस्कोने (UNESCO) या दिवसाची मुहूर्तमेढ रोवली, आणि त्या दिवसापासून जगभरात हा दिवस शिक्षण, मूल्यं आणि समाजजागृतीचा पर्व बनला आहे..

याची पायाभरणी झाली 1966 साली, जेव्हा युनेस्को आणि आंतरराष्ट्रीय कामगार संघटना (ILO) यांनी एकत्र येऊन शिक्षकांचे हक्क, जबाबदाऱ्या आणि व्यावसायिक प्रतिष्ठा यावर ऐतिहासिक शिफारस केली...तीच आजही शिक्षकांच्या अधिकारांचा संविधानिक पाया आहे.

🎓 शिक्षकाचा खरा अर्थ..

शिक्षक म्हणजे केवळ पाठ्यपुस्तकांचे पानं उलटणारे नाहीत, ते माणसाच्या विचारांची दिशा देणारे दीपस्तंभ आहेत. त्यांच्या ज्ञानाने समाज उजळतो, त्यांच्या संस्कारांनी भविष्यं घडतं, आणि त्यांच्या आचरणातूनच ‘शिक्षण’ हे शब्दकल्लोळ नाही, तर जीवनमार्ग बनतं.

शिक्षक म्हणजे तो वृक्ष, जो स्वतः उन्हात उभा राहून इतरांना सावली देतो.त्यांचे शब्द म्हणजे संस्कारांचे बीज, आणि त्यांची कृती म्हणजे राष्ट्रनिर्मितीचे वटवृक्ष..!

जागतिक शिक्षक दिनाचं महत्त्व आणि उद्दिष्टे..

1. शिक्षकांचे योगदान : समाजाचे विचारवंत आणि संस्कार शिल्पकार...

शिक्षक हा फक्त वर्गात उभा राहणारा व्यक्ती नसतो,तो विचारांच्या भूमीवर नवी पिढी पेरणारा शेतकरी असतो. त्याच्या शब्दांतून उमलते ज्ञान आणि त्याच्या नजरेतून उमलते संस्कारांचे बीज. त्यांचे योगदान हे केवळ विद्यार्थ्यापुरते मर्यादित नसते..तर ते राष्ट्राच्या विचारधारेचा आरसा असतात. त्यांनी दिलेलं शिक्षण म्हणजे फक्त पाठांतर नव्हे,..तर मानवतेचा वारसा असतो, जो काळाच्या पलीकडे टिकतो.

2. हक्क आणि मान्यता : शिक्षकांचा सन्मान म्हणजे मानवी संस्कृतीचा सन्मान..

शिक्षकाला फक्त आदर नव्हे, तर आधार मिळायला हवा. कारण ज्याच्या हातात ज्ञानाचं शस्त्र आहे, त्याच्याकडे सन्मानाचं कवच नसेल,तर समाज अंधारात भटकतो.

शिक्षकांना योग्य वेतन, सन्मान, आणि सामाजिक प्रतिष्ठा देणं ..हे केवळ धोरणांचं काम नाही, तर संस्कृतीचं ऋण फेडण्याचं कार्य आहे. कारण जे राष्ट्र आपल्या शिक्षकांचा सन्मान करतात, ते राष्ट्र कधीच अंधारात हरवत नाहीत.

3. शिक्षणाचा दर्जा : मूल्यांच्या पायाावर उभं ज्ञानमंदिर

शिक्षण हे केवळ पदवीचं नाव नाही, ते प्रबोधनाची यात्रा आहे. ते माणसाला उपजीविका देतं, पण त्याहून महत्त्वाचं म्हणजे ते उद्दिष्ट देतं.

शिक्षक म्हणजे त्या यात्रेचा मार्गदर्शक दीपस्तंभ. तो विद्यार्थ्यांच्या मनात विचारांची ठिणगी पेटवतो, त्यांना प्रश्न विचारायला शिकवतो, आणि उत्तर शोधायला प्रेरित करतो.

शिक्षणाचं खरं मूल्य म्हणजे संस्कार, संवेदनशीलता आणि सत्याची जाणीव आणि ह्याचं नेतृत्व शिक्षक करतो ते अगदी शांतपणे, निःस्वार्थपणे...

4. शिक्षकांच्या समस्यांवर चर्चा : सन्मानाचं पुनर्मूल्यांकन आवश्यक

आज शिक्षकांच्या हृदयात ज्ञान आहे, पण हातात साधनांची कमतरता आहे. ते भविष्यासाठी झटतात, पण वर्तमानात संघर्ष करतात. त्यांना समाजाकडून अपेक्षा असतात, पण कधी साथ मिळत नाही.

त्यांच्या समस्या केवळ आर्थिक नाहीत..त्या मानसिक, सामाजिक सुरक्षितता आणि नैतिक आहेत.त्यांना सन्मान, प्रशिक्षण, आणि आत्मविश्वास देणं हे शिक्षण व्यवस्थेचं पहिलं कर्तव्य असायला हवं.

कारण जेव्हा शिक्षकाला प्रेरणा मिळते, तेव्हा विद्यार्थी प्रज्वलित होतो; आणि जेव्हा विद्यार्थी प्रज्वलित होतो, तेव्हा संपूर्ण समाज उजळतो..

शिक्षकांचा सन्मान म्हणजे ज्ञानाला नमन करणं आहे, त्यांना न्याय मिळणं म्हणजे भविष्यासाठी आशा पेरणं आहे,.आणि शिक्षक दिन साजरा करणं म्हणजे आपल्या संस्कृतीच्या आत्म्याला ओळखणं आहे.

या दिवशी शाळा, महाविद्यालयं आणि समाजसंस्था शिक्षकांना आदर व्यक्त करतात..कधी शब्दांत, कधी कृतीत, कधी कृतज्ञतेच्या अश्रूंनी.

विद्यार्थी त्यांच्या गुरुजनांना अभिवादन करतात, स्पर्धा, भाषणं, निबंध, कला या माध्यमातून “गुरुशिवाय जीवन अपूर्ण आहे” हा संदेश देतात.

दरवर्षी युनेस्कोकडून एक नवी थीम दिली जाते, जी आपल्याला आठवण करून देते की — शिक्षकांचा सन्मान म्हणजे केवळ औपचारिक दिवस नाही, तर तो विचारांचा आणि कृतीचा संकल्प आहे.

शिक्षक हे समाजाचे अदृश्य योद्धे आहेत — ते बंदुकीने नव्हे, तर पुस्तकाने क्रांती घडवतात. त्यांचा घाम म्हणजे सभ्यतेची शाई,आणि त्यांचा संयम म्हणजे ज्ञानाचा सुवास.

म्हणूनच, जागतिक शिक्षक दिन म्हणजे फक्त एक तारीख नव्हे,तर तो दिवस आहे ..ज्या दिवशी संपूर्ण मानवजात आपल्या गुरुंना नमन करते, आणि स्वतःला विचारते..

"मी माझ्या शिक्षकांसारखा प्रामाणिक, कर्तव्यदक्ष आणि प्रेरणादायी झालो का?"

💫 शिक्षक – तेच खरे राष्ट्रनिर्माते, संस्कृतीचे वास्तुविशारद आणि समाजाचे आत्मा आहेत..त्यांना सन्मान देणं म्हणजे आपल्या भविष्याचा पाया मजबूत करणं आहे.

🎓काही जग प्रसिद्ध शिक्षक ज्यांनी आपल्या कार्यानें सामाजिक परिवर्तन आणि प्रबोधन केलं.. आणि अजरामर झाले..

🕊️ 1. कन्फ्युशियस (Confucius – China इ.स.पूर्व 551–479)

भूमिका: नैतिक शिक्षण, शिस्त आणि सामाजिक सौहार्द यांचे जनक.

संदेश:

 “Education breeds confidence; confidence breeds hope; hope breeds peace.”

कन्फ्युशियसने चीनच्या समाजाला नैतिकतेचा पाया दिला. त्याने “स्वतःला घडवणे म्हणजे जगाला बदलणे” हे शिकवलं. त्याचं शिक्षण केवळ पुस्तकी नव्हतं, ते जीवनाच्या प्रत्येक कृतीतून उमटणारं तत्त्वज्ञान होतं.

🧠 2. सॉक्रेटीस (Socrates – Greece इ.स.पूर्व 470–399)
 
भूमिका: विचारशक्ती जागवणारा पहिला शिक्षक.

संदेश:
 “I cannot teach anybody anything; I can only make them think.”

सॉक्रेटीसने विद्यार्थ्यांना विचार करायला शिकवलं. प्रश्न विचारणं हीच खरी शिक्षणाची पायरी आहे .. हा त्याचा सिद्धांत होता. आजचा critical thinking आणि dialogue-based learning याच्याच तत्त्वांवर उभा आहे.

🔥 3. चाणक्य (Chanakya – India इ.स.पूर्व 375–283)

भूमिका: अर्थशास्त्र, राजकारण आणि नेतृत्वाचे महागुरु.

संदेश:

“शिक्षक हा तो दीप आहे जो स्वतः जळून इतरांना प्रकाश देतो.”

चाणक्याने शिक्षणाला सत्ता, नैतिकता आणि राष्ट्रनिर्मितीचा पाया बनवलं. त्याने दाखवून दिलं — शिक्षण म्हणजे फक्त ज्ञान नव्हे, ते म्हणजे नीती, रणनीती आणि जनजागृतीचा समन्वय.

📜 4. अरिस्टॉटल (Aristotle – Greece इ.स.पूर्व 384–322 )

भूमिका: अलेक्झांडरचा गुरु, तर्कशास्त्र आणि विज्ञानाचा जनक.

संदेश:

 “Educating the mind without educating the heart is no education at all.”

अरिस्टॉटलने शिक्षणाला मन आणि हृदयाच्या एकतेचं शास्त्र बनवलं. त्याच्या शिष्य अलेक्झांडरने जग जिंकलं, पण अरिस्टॉटलने विचारांनी जग जिंकलं.

☀️ 5. गौतम बुद्ध (Gautama Buddha – India/Nepal इ.स.पूर्व 563–483)


भूमिका: आत्मशिक्षण आणि अंतर्मुख चिंतन यांचे प्रवर्तक.

संदेश:

 “अत: दीप भव — स्वतःचा ज्ञानदीप बना.”

बुद्धांनी सांगितलं.. खरी शाळा मनात असते, आणि खरा गुरु म्हणजे स्वतःचा विवेक. त्यांनी जगाला अज्ञानातून ज्ञानाकडे, आणि द्वेषातून करुणेकडे चालण्याचा मार्ग दाखवला.

🌸 6. गुरु नानक देवजी (Guru Nanak Dev – India इ.स. 1469–1539)

भूमिका: समानता, सेवा आणि मानवतेच्या शिक्षणाचा मार्ग दाखवणारे.

त्यांनी सांगितलं .... खरं शिक्षण तेच, जे माणसाला माणूस बनवतं. त्यांच्या शिकवणीतून समाजाने धर्माला मानवतेच्या चौकटीत बांधण्याचं धाडस केलं.

🌾 7. महात्मा ज्योतिराव फुले (Mahatma Jyotiba Phule – India  1827–1890)

भूमिका: स्त्रीशिक्षण आणि समाजजागृतीचे प्रवर्तक, भारतातील शैक्षणिक क्रांतीचे आधारस्तंभ.

महात्मा फुले यांनी शिक्षण म्हणजे समाजपरिवर्तनाचं शस्त्र असल्याचं सिद्ध केलं. त्यांनी पहिली मुलींची शाळा सुरू करून अंधारात दिवा लावला, आणि शिक्षणाला समतेचा दीपस्तंभ बनवलं.

🎓 8. जॉन डेवी (John Dewey – USA इ.स. 1859–1952)

भूमिका: आधुनिक शिक्षणशास्त्राचे जनक.

संदेश: “Education is life itself.”

डेवीने शिक्षणाला प्रयोग आणि अनुभवांवर आधारित केलं. “विद्यार्थ्याने केवळ ऐकू नये, तर कृती करावी” हा त्याचा मंत्र आधुनिक शिक्षणात आजही जिवंत आहे.

⚡ 9. रवींद्रनाथ टागोर (Rabindranath Tagore – India इ.स. 1861–1941)

भूमिका: सृजनशील शिक्षण आणि शांतिनिकेतनचे संस्थापक.

त्यांनी सांगितलं — शिक्षण म्हणजे फक्त परीक्षा नव्हे, आत्म्याची ओळख आहे. त्यांनी निसर्ग, कला आणि संगीताला शिक्षणाच्या मध्यभागी ठेवलं..आणि जगाला एक नव्या शिक्षणतत्त्वज्ञानाची देणगी दिली.

🧭 10. स्वामी विवेकानंद (Swami Vivekananda – India इ.स. 1863–1902)

भूमिका: आत्मशक्ती आणि आध्यात्मिक शिक्षणाचे प्रेरक.

“Education is the manifestation of the perfection already in man.”

त्यांनी दाखवून दिलं शिक्षण म्हणजे शक्ती जागवण्याचं साधन आहे.त्यांच्या विचारांनी तरुणांना आत्मविश्वास, राष्ट्रभक्ती आणि आत्मजागर याचं शिक्षण दिलं.

🕯️ 11. अॅन सुलिवन (Anne Sullivan – USA इ.स. 1866–1936)

भूमिका: Helen Keller यांची प्रेरणादायी शिक्षिका.

अंधारात संवाद शिकवणारी ही शिक्षिका म्हणजे धैर्य आणि संवेदनांचा चमत्कार. तिने दाखवून दिलं..शिक्षण म्हणजे प्रकाश नव्हे, तो प्रकाश निर्माण करण्याची प्रक्रिया आहे.

🌿 12. महात्मा गांधी (Mahatma Gandhi – India इ.स.  1869–1948)

भूमिका: सत्य, अहिंसा आणि आत्मशिक्षणाचे दूत.

ते म्हणाले..शिक्षण म्हणजे जीवनाला साधेपणाने जगण्याचं धैर्य देणं. त्यांचं "नैतिक शिक्षण" म्हणजे आत्मबलाची शाळा आणि "सत्याग्रह" म्हणजे मानवी मूल्यांचं शिक्षण.

13. मारिया माँटेसरी (Maria Montessori – Italy इ.स.  1870–1952)

भूमिका: आधुनिक बालशिक्षणशास्त्राची जननी.

तिने मुलांच्या नैसर्गिक जिज्ञासेला शिक्षणाचं केंद्र केलं.

“Free the child’s potential, and you will transform him into the world.”

त्या म्हणायच्या..मुलं शिकवायची नसतात, त्यांना त्यांच्या आतल्या प्रकाशाकडे नेायचं असतं.

🌌 14. अल्बर्ट आइन्स्टाईन (Albert Einstein – Germany/USA इ.स.  1879–1955)

भूमिका: विज्ञान आणि कल्पनाशक्तीचा शिक्षक.

 “Imagination is more important than knowledge.”

आइन्स्टाईनने शिकवलं.. ज्ञान मर्यादित आहे, पण कल्पनाशक्ती अनंत आहे. त्याच्या विचारांनी विज्ञान आणि शिक्षण या दोन्ही क्षेत्रांना स्वातंत्र्याचं पंख दिले.

🚀 15. डॉ. ए. पी. जे. अब्दुल कलाम (Dr. A. P. J. Abdul Kalam – India इ.स.  1931–2015)

भूमिका: विज्ञान, अध्यात्म आणि राष्ट्रनिर्मितीचे शिक्षक.

 “Teaching is my first love.”

कलामसाहेबांचं शिक्षण म्हणजे स्वप्नं वास्तवात आणण्याचं विज्ञान.त्यांनी शिकवलं..“Dream, dream, dream — dreams transform into thoughts, and thoughts result in action.”

ते फक्त वैज्ञानिक नव्हते.. ते भारताच्या प्रत्येक तरुणाच्या मनातील ‘शिक्षक’ होते.

खरे शिक्षक म्हणजे ते, जे वर्गात बोलत नाहीत..पण जीवनभर शिकवतात. त्यांचा प्रभाव पाठ्यपुस्तकापुरता नसतो,तो विचारांच्या युगांवर पसरतो..

आज 5 ऑक्टोबर.. जागतिक शिक्षक दिनाच्या निमित्ताने प्रामाणिकपणे ज्ञान-दान करणाऱ्या त्या शिक्षकांना सलाम आणि शुभेच्छा..

-विचार संकलन आणि संपादन.. ✍️
-एक शिक्षणप्रेमी आणि समाजमाध्यमकार..
#विद्यार्थीमित्र प्रा.रफीक शेख 
DR.KALAM GROUP OF EDUCATION AND RESEARCH FOUNDATION PARBHANI.

#WorldTeachersDay #जागतिकशिक्षकदिन #TeacherAppreciation #GuruShikshan #EducationMatters #शिक्षकांचा_सन्मान #KnowledgeIsPower #प्रेरणादायीशिक्षक #EducationForAll #TeachersInspire #ज्ञानदान #TeachersDay2025 #शिक्षक_दिवस #LearningIsLife #शिक्षण_महत्त्व #StudentRespect #GuruVandana #शिक्षक_शक्ती #TeachingIsLove #TeacherQuotes #शिक्षणक्रांती #KalamsWisdom #InspiringTeachers #LifeLongLearning #विद्यार्थीमित्र #DRKalamFoundation #ShikshanPrerana #RespectYourTeachers #ज्ञानाचेदीपस्तंभ #FutureBuilders #MentorsOfLife #शिक्षक_युगप्रेरक